Litla sóknin: Konan á Sæbóli
Bettý vakir sem engill yfir kirkjunni við ysta hafÞegar komið er ofan Sandsheiði sér í fjarska í lítinn hvítan díl við sjávarbrún Önundarfjarðar.
Þar er hin einstaka kirkja, Sæbólskirkja í Önundarfirði.
Kirkjuhaldarinn tekur fagnandi á móti gesti og segir að fjöldi manns hafi komið þar við frá því snemma morguns.
Fólk er á ferð. Og Sæbólskirkja á Ingjaldssandi er snoturt guðshús sem dregur marga sumarferðalanga til sín. Sæbólssókn er fámenn, aðeins þrjú þar innanbúðar.
Hún heitir Elísabet Pétursdóttir, kölluð Bettý, og hefur búið hér í rúm þrjátíu ár. Bóndi og handverkskona og ann litlu kirkjunni á Sæbóli sem væri hún hjarta hennar. Þessum stað er hún bundin tryggðarböndum.
Á leið frá bæjarhúsi að kirkju segir Bettý skilmerkilega frá gömlu kirkjunni og bendir á staðinn þar sem hún stóð.
„Þarna stóð semsé gamla kirkjan,“ segir Bettý og bendir á minningarstein mikinn frá árinu 2000 skammt frá, „hún stóð í miðjum kirkjugarðinum sem var hringlaga.“ Í garðinum er aðeins einn legsteinn ofar moldu.
Þegar inn fyrir sáluhlið er komið staldrar Bettý við legstað sr. Sigtryggs Guðlaugssonar og konu hans, Hjaltlínu Margrétar Guðjónsdóttur.
„Hann hér?“ hváir kirkjan.is – „Ekki á Núpi?“ og Bettý svarar að bragði: „Já, hann valdi staðinn – vissi að hann færi á undan henni, fæddur 1862 og hún 1890, – hún var héðan frá Brekku á Ingjaldssandi.“
Það sem dregur augað til sín þegar fyrst er komið inn í Sæbólskirkju er altaristaflan. Enda við hæfi þar sem altari er miðpunktur hverrar kirkju og í raun hver kirkja reist í kringum það.
Þessi altaristafla, og kross, er hugmynd sr. Sigtryggs á Núpi, og máluð af kennara við Núpsskóla.
Á altari er danskur silfurkaleikur og patína frá 1736.
Kirkjan er mjög svo sterk í látleysi sínu, björt og bekkir í mildum jarðarlit með keltneskum vafningi á bekkjarbríkum sem vísa til hins keltneska kross sem rís upp af suðurstafni.
Bettý fer varfærnishöndum um hvern grip kirkjunnar og augljóst að hver og einn þeirra er sem helgur dómur í augum hennar. Hún segir frá því að vatn hafi runnið niður við altarið og ofan á litla Kristsstyttu sem þar er og altarisdúkinn. „Ég þvoði dúkinn upp úr lopasápu sem er náttúruvæn,“ segir Bettý, „og setti svo matarsóda á hann og á eftir að gera það nokkrum sinnum.“ Undir Kristsstyttunni er grænt filtefni og hefur Bettý sett þar undir tappa úr plasti til að dúkurinn dragi ekki í sig lit frá filtinu. Hér er séð fyrir öllu.
Sitt hvoru megin við altarið eru tvær súlur og í öðrum þeirra fór reykháfurinn um en í hinni var geymdur skrúði kirkjunnar. „Hér var hempan hans sr. Sigtryggs geymd þegar hann var á lífi,“ segir Bettý, „hún er núna uppi á kirkjuloftinu.“ „Og þá í plasti,“ spyr kirkjan.is full umhyggju, og Bettý svarar: „Nei, það færi þá alveg með hana, hún er bara eins og hún er.“ Þessi hempa verður umhugsunarefni um stund hjá kirkjunni.is. Hempur ljúka lífi sínu með ýmsu móti. Sumir prestar eru grafnir í hempu sinni og upp úr öðrum saumuðu prestsekkjur sér möttla.
Keltneskur kross og rafmagnskross
Miklar endurbætur hófust á kirkjunni árið 2008 að frumkvæði sr. Guðrúnar Eddu Gunnarsdóttur, þáverandi sóknarprests á Þingeyri, og í samvinnu við Magnús Skúlason, arkitekt. Bettý ljómar í hvert sinn er hún nefnir nafn sr. Guðrúnar Eddu og telur hana vera mikla velgjörðarkonu staðarins – sem og eiginmann hennar, dr. Einar heitinn Sigurbjörnsson, prófessor. „Guðrún Edda er í dýrlingatölu hjá mér,“ segir Bettý.
Og keltneski krossinn kom aftur þegar endurbætur hófust.
Keltneski krossinn gefur kirkjunni sterkan svip og er sem lítil kóróna á henni. Bettý lýsir nákvæmlega hvernig mót nýja keltneska krossins var gert af hagleiksmönnum þar vestra og hann síðan steyptur upp á staðnum. Þetta hafi veri nákvæmnisverk og þegar mótin voru tekin utan af þurfti aðeins að pússa ögn af svo vel var hann steyptur.
Já, eina fasta messan í þessari litlu sókn með stóra hjartað er þessi um verslunarmannahelgina. Það er lokað út á Sand – eins og heimamenn segja – yfir veturinn nema fyrir snjósleða – en sé vetur óvenjulega snjóléttur er fært.
Bettý bóndi, kirkjukona og handverkskona er kvödd í hlaði. Kirkjan er lánsöm að eiga fólk sem stendur vörð um kirkju og verðmæti hennar á afskekktum stöðum – og á því þakkarskuld að gjalda.
Þetta er kirkja fólksins á Ingjaldssandi, Sæbólskirkja.
Þetta er ein af litlu sóknum landsins.
Þetta er þjóðkirkjan.
hsh
Bettý fyrir utan Sæbólskirkju
Séð inn Sæbólskirkju - bekkir eru fimm hvoru megin
Á bekkjarbríkum eru keltneskir vafningar
Kirkjan á Sæbóli
Keltneski krossinn sómir sér vel á suðurstafni kirkjunnar
