Ps. 90:1b-4,12; Gal 3:23-29; Lúk. 2:21.
Við skulum biðja:
Drottinn Guð.
„Kenn oss að telja daga vora, að vér megum öðlast viturt hjarta.“ Amen.
Náð sé með yður og friður, frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Gleðilegt ár kæri söfnuður og áheyrendur. Árið 2017 hefur runnið sitt skeið í veraldarsögunni og í lífi hvers einstaklings og árið 2018 heilsað. Í kirkjum landsins er lesið úr 90. Davíðssálmi en sr. Matthías orti lofsönginn út frá þeim sálmi en lofsöngurinn var frumfluttur þegar Íslendingar minntust þúsund ára afmælis Íslandsbyggðar árið 1894. Ljóðið varð vinsælt meðal almennings og var flutt sem þjóðsöngur okkar við fullveldistökuna árið 1918. Hennar minnumst við á þessu nýbyrjaða ári eins og kunnugt er. Við heyrðum líka lesið úr bréfi Páls til Galatamanna þar sem hann minnir okkur á að við erum öll Guðs börn. Guðspjallið er í beinu framhaldi af guðspjalli jólanna þar sem fram kemur að barnið í jötunni er látið heita Jesús eins og „engillinn nefndi hann áður en hann var getinn í móðurlífi.“ Kærleiksrík orð Ritningarinnar fylgja okkur yfir mærin milli ára og styrkja trú okkar um að í hendi Guðs er hver ein tíð, eins og við sungum núna rétt í þessu.
Á gamlársdag horfum við til baka og minnumst þess sem árið færði okkur. Á nýjársdag horfum við fram á veginn og berum vonir í brjósti um að árið verði gott til sjós og lands og í lífi okkar. Við tökum með okkur farangur liðins árs að því leyti sem við veljum og stefnum ótrauð inn í framtíðina sem enn er óskrifað blað.
Eitt af því sem kristin kirkja hér á landi og víða um heim tekur með sér inn í nýja árið er umhyggja fyrir sköpunarverkinu og verndun umhverfisins. Það verkefni var sett á fót í kirkjunni á síðasta ári hér á landi eins og í svo mörgum öðrum löndum meðal annars með því að helga haustið tímabili sköpunarverksins.
Þjóðkirkjan er aðili að alþjóðlegum kirknasamtökum, bæði lútherskum og samkirkjulegum. Á síðast liðnu ári var eitt af meginþemum heimsþings lútherska heimssambandsins, „sköpunin ekki til sölu.“ Aðalfyrirlesarinn um það efni sagði að endurhugsun hagfræðinnar væri lykillinn að því að takast á við vistfræðileg vandamál. Í dag á sköpunin undir högg að sækja vegna ójafnvægis, misnotkunar og ofnotkunar. Auði jarðar er misskipt og neyslan er of mikil og hún eykst með hverjum deginum.
Allar fræðigreinar geta lagt til málanna varðandi framtíð lífs á jörðinni. Engin fræðigrein er þar undanskilin. Í sambandi við loftslagsbreytingarnar og áhrif þeirra á jörðina hafa náttúruvísindin lagt mikið af mörkum við að skilgreina vandann og kortleggja hann. Vísindamenn eru búnir að vinna vinnuna sína og við vitum hver staðan er. Sú mynd sem við blasir er skelfileg fyrir framtíð lífs á jörðu. Nú er spurningin hvernig mannkyn bregst við. Samtakamáttur er lykilorð í þessari baráttu. Samkomulag eins og Parísarsamkomulagið verður að halda og einkennilegt að einhverjum detti það í hug að hundsa það. Núna er brýnt að leiðtogar allra landa sameinist um viðbrögð og fái almenning í lið með sér. Nú snýst málið ekki um að greina stöðuna heldur um siðferði og siðfræði, um það hvernig við lifum lífinu.
Ráðstefna Alkirkjuráðsins í boði íslensku Þjóðkirkjunnar um réttlátan frið við jörðina var haldin hér á landi í október. Það var stór stund á Lögbergi þegar ályktun ráðstefnunnar var lesin upp og síðan undirrituð í Þingvallakirkju. „Sem trúarleiðtogar og trúað fólk deilum við áhyggjum og sjónarmiðum með þeim stefnumótendum og hagsmunaaðilum sem koma saman til Hringborðs Norðursins (13.-15. október) og áformaðrar Loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna (COP 23) í Bonn í Þýskalandi (6.-17. nóvember), sem og með samfélagi kirkna um heim allan, þar sem kallað er í Krists nafni eftir nauðsynlegri stefnumörkun, aðgerðum og viðhorfsbreytingum til að vernda og varðveita umhverfi jarðarinnar, dýrmæta og lifandi sköpun Guðs, viðkvæm og fögur heimkynni mannkyns og alls lífs á jörðu“ segir í formála ályktunarinnar.
Ráðstefnugestir deildu sögum sínum, meðal annars Peter Loy Chong erkibiskup kaþólsku kirkjunnar á Fiji eyjum sem sagði frá því hvernig sjávarstaðan hefur hækkað svo á eyjunum að íbúar geta ekki lengur búið við ströndina. Byggðin er því að flytjast ofar í landið. Loftslagsbreytingar af manna völdum eru orsökin. Mannlífinu hefur verið ógnað vegna þessa.
Kirkjan getur haft áhrif á viðhorf almennings til náttúrunnar og
umhverfismála eins og Michael Oleksa prestur orþódoxu kirkjunnar í
Alaska sagði frá á ráðstefnunni. Stórfyrirtæki hafði ætlað að koma á
fót starfsemi í Alaska, þar sem mikil hætta yrði á því að náttúran myndi
mengast mikið og jafnvel skemmast til framtíðar, ef starfseminni yrði
komið á fót. Í kjölfar þess að kristin kirkja á svæðinu leiddi
helgihald, blessun vatnsins sem er þekkt hjá Orthodoxu kirkjunni
snérist viðhorf almennings sem gerðist í kjölfarið málsvari náttúrunnar.
Við hér á landi höfum kynnst þessum sið, að blessa vatnið, hjá bróður
okkar Timor presti í rússnesk orþodoxu kirkjunni í Reykjavík sem hefur
haft slíka athöfn árlega í Nauthólsvík í tengslum við samkirkjulega
bænaviku í janúar ár hvert.
Báðir þessir kennimenn minntu okkur á viðhorf frumbyggja sem hafa mikil
tengsl við náttúruna og bera mikla virðingu fyrir henni. Af reynslu
þeirra má mikið læra og þekking þeirra nýtist vel til viðbragða varðandi
þá ógn sem mannkynið horfist í augu við.
Í áðurnefndri ályktun segir meðal annars:
Við hvetjum til þess að viska frumbyggja sé virt enda búi þeir að fornri
og djúpstæðri þekkingargeymd á umhverfi sínu sem er heimkynni forfeðra
þeirra. Slík lífsviðhorf og viska miða að þeirri farsæld allrar
lífssköpunar, sem bæði jörð og alheimur hafa ætlað komandi kynslóðum.
Í ályktuninni er einnig kallað eftir vitundarvakningu einstaklinga og samfélaga um ábyrgð sína og hlutdeild í því að bregðast við þeim áskorunum sem felast í loftslagsbreytingunum. Kirkja Krists um víða veröld er hvött til að nýta sér sitt eigið tungutak, ekta biblíumál og kirkjuhefðir til að auka umhverfisvitund, hvetja til aðgerða og auka sjálfbærni í kirkju og samfélagi.
Umhverfisvandinn sem blasir við er margþættur. Vandinn snertir jörðina og allt sem á henni er. Hann snertir allt lífið á jörðinni, lífsviðhorf, lífsstíl og neyslu og það hefur komið í ljós að afleiðingar loftslagsbreytinganna bitna hvað harðast á fátækustu íbúum jarðar. Umhverfisvandinn snertir því baráttuna fyrir félagslegu réttlæti í heiminum. Þær siðferðislegu spurningar sem vakna í ljósi umhverfisvandans beinast því ekki aðeins að hlutverki okkar gagnvart náttúrunni heldur einnig að stöðu okkar og ábyrgð gagnvart náunganum.
„Þegar átta dagar voru liðnir skyldi umskera hann og var hann látinn heita Jesús eins og engillinn nefndi hann áður en hann var getinn í móðurlífi.“ Þannig hljóðar guðspjall þessa dags, fyrsta dags nýs árs. Kristið fólk um allan heim leitast við að gera Jesú að leiðtoga í lífi sínu og líta til hans sem fyrirmyndar og frelsara.
Páll postuli segir í bréfi sínu til Galatamanna sem lesið var úr hér í dag: „Hér er hvorki Gyðingur né annarrar þjóðar maður, þræll né frjáls maður, karl né kona. Þið eruð öll eitt í Kristi Jesú.“ Í ljósi þessara orða og framkomu Jesú gagnvart fólki eigum við ekki að fara í manngreinarálit. Við erum öll jöfn fyrir Guði þó við séum ekki öll eins. Gildi góðs lífs felst í jafnrétti þar sem hver einstaklingur á rétt til lífsins gæða sama hvar hann fæðist hér á jörð. Það er umhugsunarvert að í texta frá fyrstu öld þar sem getið er um jafnrétti kynjanna skuli enn á 21. öldinni þurfa að minna á jafnan rétt kynjanna til orðs og æðis. Kynbundið ofbeldi á sér stað eins og margar sögur kvenna bera með sér sem opinberaðar hafa verið í meetoo byltingunni. Það er ekki ofsögum sagt að flestar konur hafi fundið samsömun með þeim reynslusögum sem þar hafa birst. Ég og fleiri konur innan kirkjunnar getum vitnað um kynbundið ofbeldi sem við höfum ekki þorað að orða fyrr en nú þegar við vitum að margar konur hafa sömu sögu að segja.
Á áðurnefndu heimsþingi lútherska heimssambandsins sem haldið var á síðasta ári fjallaði einn af aðalræðumönnunum sem er læknir um ofbeldi gegn konum. Hann vísaði til þess að þjóðir heims hefðu komið sér saman um að efnavopn mætti aldrei nota í stríði. Á sama máta taldi hann að þjóðir heims ættu að sameinast um að útrýma ofbeldi gegn konum. Það ætti að setja einhvers konar rauða línu, sem segði að sumt er einfaldlega aldrei í boði.
Við þurfum að horfast í augu við raunveruleikann á hvaða sviði sem
er. Loftslagsbreytingarnar eru staðreynd. Kynbundið ofbeldi er
staðreynd. Við finnum það þegar stóráföll verða, snjóflóð, eldgos,
ofbeldismál eða stórslys, hve þjóðin stendur þétt saman.
Þá finnum við svo sterkt hve mikilvægt það er að standa saman, hjálpast að, bæta úr, gera betur, passa að enginn sé út undan.
Hvernig getum við stuðlað að því að samfélagið einkennist af slíku, án áfallanna, án einhvers sem ógnar okkur?
Hæfileikinn til þess er til staðar í samfélaginu, en hann virkjast ekki endilega nema eitthvað hræðilegt sameini okkur.
Kirkjan er vettvangur þar sem þessi hæfileiki er ræktaður. Í kórum, barna- og æskulýðsstarfi, bænastundum, stuðningshópum þeirra sem glíma við sorg, helgum athöfnum og fleiru.
Kirkjunni ber að leggja sitt af mörkum til þess að gera heiminn betri. Hún á að vinna að því að allir njóti mannlegrar virðingar og fái að kynnast kærleiksboðskap Jesú. Allt kristið fólk er kallað til að taka þátt í sköpun Guðs, boða réttlæti, jafnrétti, frið og gleði.
Guð blessi okkur nýja árið. Megi kærleikur hans móta líf okkar og framkomu gagnvart sjálfum okkur, náunga okkar og allri sköpuninni, í Jesú nafni. Amen.
Dýrð sé Guði föður og syni og heilögum anda svo sem var í upphafi er og verður um aldir alda. Amen.
Takið postullegri blessun:
Náðin Drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda sé með yður öllum. Amen.
