Ég verð sjaldan kjaftstopp, en það gerðist nú samt á dögunum. Ég hafði verið með erindi í lokuðum klúbbi, um Tóríno-líkklæðið, og bauð upp á fyrirspurnir að því loknu, átti von á einhverju í tengslum við hið stórmerka efni, en viti menn, upp fór hönd í salnum, og rödd barst þaðan, með eftirfarandi spurningu: „Var Jesús til í raun og veru? Er það alveg víst? Er saga hans ekki bara tilbúningur og skrök?“

„Ha?,“ varð mér að orði. Ég vissi eiginlega ekki hvort ég ætti að fara að gráta eða hlæja, en velti því svo fyrir mér örsnöggt, hvort eyrun hefðu numið þetta rétt. Það hefði ekki komið á óvart, ef þetta hefðu verið ungmenni í byrjun fermingarfræðslu vetrar, enda er ýmsu varpað þar fram til umræðu, eins og gefur að skilja, en hreint út sagt ógnvænlegt var að heyra slíkt af vörum einstaklings á miðjum aldri, í byrjun 21. aldar, og það á Íslandi. Þegar mér varð ljóst, að þetta var ekki misheyrn, reyndi ég að svara eftir bestu getu. En mér var sannarlega brugðið.

Þetta rifjaði upp fyrir mér söguna af konunni á Akureyri, sem hélt því fram að Jörðin væri flöt, en ekki svífandi hnöttur í geimnum. Og meinti það. Ekki eru mörg ár síðan, 10-15 í mesta lagi. Ég hélt alltaf að hún væri að grínast, en svo var ekki.

Hinum var líka fúlasta alvara.

Við leit á Netinu hef ég síðan komist að því, að margt fólk er enn að velkjast í þessum efa, og heldur því jafnvel blákalt fram, sumt hvert, að þetta barn Maríu sé eintómur hugarburður, ef ekki fölsun kirkjunnar. Langoftast eru vantrúaröflin þar á bak við, hafandi það eitt að takmarki að meiða og skemma.

En það er líka greinilegt, að ekki er sama um hvern er verið að fjalla. Eitt lítið dæmi er gríski heimspekingurinn Sókrates. Hann var uppi rúmlega 400 árum f.Kr. og vitneskju um hann er aðallega að finna í skrifum annars frægs heimspekings, lærisveinsins Platons. Samt er enginn í vafa um, að þar sé réttilega greint frá. En í tilviki Jesú frá Betlehem og Nasaret er efast um flest og þó komu lærisveinar hans beint eða óbeint að samningu margra bóka Nýja testamentisins, þar sem um hann er fjallað. T.d. mun Símon Pétur vera aðalheimild Markúsarguðspjalls, að því er fræðimenn telja. Þetta sýnir, að hér eru frekar ójafnir leikar.

Hvar er nú hlutleysið?

Framhjá því verður ekki litið, að aðalheimildir um líf og störf meistara kristinna eru guðspjöllin fjögur, og þau kannski fleiri, ef nýlegir handritafundir eru teknir með í reikninginn; þar á ég aðallega við Tómasarguðspjall, en fleira er til. Út frá viðmiði sagnfræðinnar mun það vera ókostur eða galli, að þau skrif virðast öll ættuð úr innsta hring fylgismanna Krists. Á mælikvarða nútímans hlýtur það að merkja, að í ævisöguritun sé affarasælast að vera ekkert að ræða við aðstandendur eða vini þess, sem um á að fjalla.

Það yrði skrýtin bók.

Nokkurt ósamræmi er á milli áðurnefndra rita Biblíunnar um einstakar staðreyndir, það er ekkert launungarmál. En ef um plott er að ræða frá upphafi, hefði þá ekki verið eðlilegra, að postularnir og aðrir fylgismenn hefðu sammælst um þessa hluti algjörlega, til að koma í veg fyrir að slíkt gerðist?

Svindl á prófum kemst iðulega upp á þann hátt.

Í alvöru talað, er við öðru að búast, að allt sé ekki nákvæmlega eins í frásögnunum, ef þær hafa lifað í munnlegri geymd um hríð, áður en þær voru fyrst skráðar á blað?

En ef þetta eru ekki nógu merkileg plögg, er rétt að benda á, að Krists er einnig getið í skrifum utankirkjumanna 1. og 2. aldar. Einn þeirra er Flavíus Jósefus (u.þ.b. 37-95 e.Kr.), sagnaritari af gyðingaættum, í 18. bók í verki sínu, Antiquitates Judaicae („Saga Gyðinga“). Þar segir m.a.:

Um þetta leyti kom fram Jesús nokkur, vitur maður, ef það leyfist að kalla hann mann. Því hann vann máttarverk, og kenndi þeim, sem fagna sannleikanum. Hann laðaði marga að sér, bæði Gyðinga og aðra. Hann var Messías, og þegar Pílatus hafði dæmt hann, að áeggjan leiðtoga á meðal okkar, til dauða á krossi, þá gáfu þeir ekki upp trúna á hann, þeir sem höfðu elskað hann frá upphafi. Hann birtist þeim aftur lifandi á þriðja degi. Spámenn Guðs höfðu sagt fyrir um þetta og ótal undur önnur sem tengjast honum, og jafnvel fram á þennan dag hefur flokkur kristinna, sem nefndur er eftir honum, ekki horfið af sjónarsviðinu.

Annar er rómverski sagnfræðingurinn Publíus Kornelíus Takítus (u.þ.b. 55-120 e.Kr.), sem ræðir um Krestus, í „Annálum“ sínum; og eins gerir landi hans og starfsbróðir, Gaíus Svetoníus Tranquillus (u.þ.b. 69-130 e.Kr.), einkaritari Hadríanasar keisara, í bók sinni „Ævi Kládíusar.“ Og meira að segja eitt helgirita Gyðinga, Talmúd, frá 2. öld e.Kr., segir frá því, að Jesús hafi verið tekinn af lífi „eins og glæpamaður“.

Hér er bara fátt eitt talið upp, rúmsins vegna. En niðurstaðan er skýr.

Lokaorðin tek ég úr hinu virta alfræðisafni Encyclopedia Britannica, þar sem verið er að fjalla um ofannefnda vitnisburði. En þar segir:

Þessir óháðu textar sanna, að ekki einu sinni andstæðingar kristninnar efuðust í fyrndinni um að Jesús hafi verið raunverulegur. Það byrjaði ekki fyrr en með lítt grunduðum athugasemdum nokkurra rithöfunda í lok 18. aldar, á 19. öld, og í upphafi þeirrar 20.