Það eru enn ein
áramótin. Þau eru víst jafn óumflýjanleg og það að borga skatta og taka lýsi
beint úr skeið þegar við erum börn, sem nota bene framkallar enn þann dag í dag
ákveðin líkamleg viðbrögð hjá mér við tilhugsunina eina, skatturinn gerir það
reyndar líka. En ég ætla ekki að ræða hér í kvöld um lýsi og skatta.
Áramót eru alltaf
ákveðin tímamót hjá okkur öllum. Þau eru tækifæri til að líta yfir farinn veg
um leið og þau minna okkur á að tíminn líður, í sínum reglubundna takti og það
er ekkert sem við fáum gert eða breytt sem stöðvar tímans rás.
Já, þessi tími. Mér
er svo oft hugsað til þess hvort að ég sé að nýta tímann minn til fulls,
hugsanlega eitthvað sem gerist með auknum aldri og vonandi þroska.
Tíminn bara líður einhvern
veginn áfram, örlítið eins og óð fluga.
Ég man eftir þegar
ég var lítil og mér fannst ég hafa allan tíma í heiminum. Föstudagurinn langi
var heiðarlega langur. Ég sé mig fyrir mér heima í stofu í Hraunbænum þar sem
ég bjó þá og bara að bíða. Þá var ekki barnaefni í sjónvarpinu, ekkert net,
ekki Netflix eða leikjatölvur. Bara bið. Ekki mátti spila, helst ekki brosa.
Í dag er enginn
dagur langur, mér finnst ég alltaf vera að fara að sofa. Og dagarnir líða.
Hver dagur er sannarlega
ekki þúsund ár, alla vega ekki í raunheimum heldur örskot, sekúnda, andartak og
allt í einu er allt liðið hjá.
Á hverjum degi eru
sögð orð, samskipti sem fara úrskeiðis, eða sem eru bætt. Koss á enni þegar þú
legst á koddann eða tár sem rennur í hljóðri bæn um eitthvað betra, eitthvað
annað, draum sem þú vilt að rætist.
Ég verð að viðurkenna
eitt hér, en þegar ég settist niður að
skrifa þessa ræðu fann ég að það er einhvern veginn ekki auðvelt að skoða þetta
ár í einhverju línulegu samhengi. Ég bara fæ einhvern veginn ekki eina
heildstæða mynd út úr þessi ári, sama hvað ég reyni.
Mér finnst það
einhvern veginn hafa verið alls konar og engan veginn og ég veit ekkert hvort
að það sé einhver brú í þeirri hugsun minni.
Ég sé bara að svo
miklu leiti mikla umróta tíma, bæði í samfélaginu öllu og á einkasviðinu.
Ég veit að þetta
er árið sem við stigum út úr Covid, takmörkunum sem við erum búin að þekkja í
tvö ár á undan. Það voru væntingar og tilhlökkun að fá loksins að lifa
raunverulegu lífi á ný en samt finnst mér stundum svo mikil aftenging í gangi í
samfélaginu. Svolítið eins og við vitum ekki alveg hvað við eigum að gera við
þetta frelsi sem við fengum á ný og hvernig við eigum að höndla það.
Félagsleg einangrun og samskiptaleysi í langan tíma er engu okkar hollt en þetta var það sem samt skapaði okkur öryggi og ákveðið skjól. Alla vega veitég og er hér að tala fyrir vin, að hún hentaði introvertum afar vel.
Þegar ég horfi
yfir samfélagssviðið sé ég líka svo mikla reiði, mér finnst við oft svo full af
reiði, reiði í garð náungans, reiði vegna eigin hlutskiptis, bara almenn
innibyrgð reiði og reiðin í dag á sér einhvern veginn engan heilbriðan farveg,
hún brýst út á svo annarlegan og undarlegan hátt.
Aukið ofbeldi, ömurleg
orðræða á netinu, morð eru að verða mánaðarleg frétt, heimilisofbeldi eykst,
einelti skólabarna og biskup Íslands má ekki nefna lengur að orðræða um trú og Guð
hafi verið úthýst út af hinu opinbera sviði án þess að vera ásökuð netmiðlum um
græðgi Þjóðkirkjunnar. Hugsanlega hefur hún þó mikið til síns máls?
Það er allt
einhvern veginn gagnrýnt og tekið niður og í þannig umhverfi þrífst þöggun, því
hver þorir að tjá sig, þegar öllu sem þú segir er mætt með reiði, vonsku og
gremju.
Það er engin uppbygging, engin jákvæð uppbyggileg samskipti og orðræða. Og við blasir glansmyndin á samfélagsmiðlum og netmiðlarnir birta okkur vikulega fréttadálkinn “Vikan á Instagram” þar sem við fáum innsýn inn í það líf og það útlit sem á að skapa hina sönnu hamingju. Hvaða merkjum þú átt að klæðast í vetur til að vera gjaldgeng. Balenciaga trefill og Gucci veski eru staðalbúnaður. Ef þetta er ekki til, má þá alltaf skella í mynd af bossanum í litlu bikini til að fá athyglina sem þú þráir svo sterkt.
Ég velti oft fyrir
mér hvernig við urðum svona týnd. Af hverju við erum orðin svona óttaslegin við
hvert annað, en um leið full af öfund, af hverju allt sem sagt er og gert, er litið
gagnrýnum augum eða talin persónuleg árás.
Af hverju heilu
fjölsklyldurnar sundrast út af samskiptavanda og það er ekki lengur hægt að
fylgja nánum aðstandanda til grafar án þess að fólk fari að rífast og sé ekki
sammála um framkvæmd eða tilhögun á hinni hinnstu kveðju.
Og eftir sitja
allir í sárum og vita ekki hvernig á að takast á við allar þessar tilfinningar
sem hlaðast upp innra með okkur eins og kvikusöfnun á Reykjanesinu og engin getur
spáð fyrir um hvenær gýs næst.
Og ofan á þetta,
þorum við ekki lengur að vera veik, vegna þess að landsspítalinn er alltaf á
heljarþröm, reglulega birtast fréttir af yfirfullri bráðamóttöku, undirmönnun
og yfirþreytt starfsfólk að reyna sitt allra besta miðað þær aðstæður sem þeim
er boðið upp á og eiga ekkert nema hrós skilið.
Við komumst ekki að hjá geðlæknum með vandann okkar, biðin eru ár, sálfræðingar eru yfirbókaðir og ekki allir sem hafa efni á að sækja sér slíka þjónustu og ómeðhöndlaðir geðsjúkdómar, kvíði og þunglyndi er orðið norm frekar en undantekning.
Og fólk verður
sífellt aftengdara og aftengdara. Það að sýna tilfinningar er runnið út á tíma.
Manneskjur eru orðnar skiptimynt á netmiðlum. Ekkert er einfaldara í dag en að
redda sér nýjum félaga. Þú bara svæpar til hægri eða vinstri og velur. Og þegar
þú ert orðin þreytt á nýjasta viðfanginu, lokaru bara á og heldur áfram að
svæpa til hægri eða vinstri. Alltaf sama hringrásin þar sem skuldbinding er of
gamaldags, því þú gætir verið að missa af einhverju betra.
Það er engin
tilfinningarleg ábyrgð, engin virðing, engin heiðarleg orð. Á bak við símann
þinn ertu nefnilega Guð, hefur allt í höndum þér. Þar sem þú ert skapari og
hönnuður að þínu litla lífi og þar sem þínar reglur gilda. Þar er allt
leyfilegt, þú mátt allt og þarft aldrei að horfast í augu við þau/þá sem þú ert
að særa eða meiða.
Og samfélagið
verður aftengdara og aftengdara kjarnanum, því sem gerir það heilt og því sem
skapar raunveruleg gæði fyrir okkur öll sem heild. Ekki bara okkur sjálf sem
persónur í leikriti sem við erum að leikstýra sjálf á hverjum degi.
Og bak við tjöldin ríkir fullkominn ótti við að gríman falli og fólk sjái þig eins og þú raunverulega ert. Og Guð forði okkur frá raunveruleikanum, sem er stundum hrár og stundum ljótur en samt raunverulegur.
Nú má ekki
misskilja mig. Ég er mikil stuðningskona þess að fólk sé með sjálfræði yfir
eigin lífi og ákvörðunum og við eigum að gera það sem við getum til að skapa
okkar eigin hamingju og velsæld í lífinu.
En hvenær erum við
hamingjusömust. Ef þú sem ert hér í dag, hugsar raunverulega um það,
stundarkorn, framkallar í hugann mynd af því hvenær þú varst rauverulega
hamingjusöm eða samur. Hvaða aðstæður voru, hver var þér við hlið. Hvað varstu
að gera sem skapaði þessa hamingju og vellíðunar tilfinningu þess efnis að allt
færi á endanum vel . þú hafðir von í hjarta, kærleika í brjósti og bollinn þinn
var ekki alltaf hálftómur og þú að gefa af skorti þínum, heldur af yfirflæðinu
vegna þess að þú lifir þannig að þú kannt að gefa af þér og taka við kærleika
og ást. Jafnvel einstaka sinnum uppbyggilegri gagnrýni án þess að taka hana
persónulega eða fara í fýlu.
Það er ekki ætlun mín hér í kvöld að drepa alla úr bölsýni.
Það er mikilvægt að hafa í huga koma jólanna og jólaboðskapurinn sem við erum nýbúin að fá að heyra hér í kirkjunni á aðfangadegi, kennir okkur og sýnir okkur að við jötuna í Betlhem mætast himinn og jörð og þar er kveikt á ljósi fyrir þig, þar sem allt í veröldinni verður eitt. Þar verður allt breytt. Allt sem þú hefur misst, allt sem þú syrgir, allt sem þig skortir, öll þín gleði og hamingja, allar þínar langanir sem þú telur að aldrei verði uppfylltar, að staðan sem þú ert í verði alltaf óbreytanleg.
Hvernig væri að taka ákvörðun um að kveikja ljós líka og lifa! Ég veit að okkur skortir svo margt, ekki veraldlega heldur andlega og líkamlega. Þú hefur þarfir sem þú orðar aldrei af ótta við höfnun. Lengi tók enginn utan um þig af ótta við covid, þú tókst ekki einu sinni í höndina á náunganum. Mannleg snerting var tekin frá þér. Og eftir sast þú ein eftir með þrána og langanirnar.
Mundu þetta að Guð sér þig eins og þú ert. Þegar þú ert sorgmædd, leið, kvíðin, reið, gröm, áhyggjufull að þá er Guð þar, hvíslar að þér: "Þú ert það dýrmætasta sem ég á, þú ert ég, þín ábyrgð er mín ábyrgð, allt sem þú snertir, snerti ég, allt sem þú elskar, elska ég, allt sem þú missir og syrgir, syrgi ég og missi og vernda alla tíð undir mínum vængjum. Ég elska þig segir Guð. Ég elska allt sem þú ert. Allt sem þú finnur og snertir. Allt sem þú gerir og allt sem þú vilt verða. Allt sem gæti orðið en þú þorir ekki að láta af verða."
Já, himinn og jörð þar sem allt verður eitt. Þú mátt trúa, þú mátt hafa von um að það sé eitthvað annað og meira í þessu lífi en við sjálf. Þú þarft ekki alltaf að treysta eingöngu á sjálfan þig. Þú mátt tala við Guð og um Guð, þú mátt raungera nærveru hans í þínu lífi. Þó að þér finnst allt mæla gegn því að hann sé til og hann vaki yfir þér.
Þú mátt trúa að þú sért ekki ein eða einn á ferð í þessu lífi. Guð birtist alls staðar, hann er í umhverfinu okkar, í kærleikanum, alls staðar þar sem fólk kemur saman og reynir sitt besta miðað við þær aðstæður sem það hefur. Þar sem fólk þorir að vera grímulaust og að takast á við raunveruleikann og tímann samann.
Guð
er í grunninum sem þú stendur á og í kjarnanum innra með þér og þráir ekkert meira
en að þú finnir og sjáir að þú sért mikilvæg og dýrmæt manneskja sem átt allt
það besta skilið í þessu lífi.
Já
góður Guð gefi að við gefumst aldrei upp, við sáum í góða jörð, okkur öllum og
þeim sem standa okkur næst til heilla og blessunar og góður Guð gefi að við
uppskerum ríkulega á nýju ári í kærleiksríkum samskiptum, við lærum að finna
tilfinningum okkar farveg og um fram allt sýnum okkur þá sjálfsmildi sem við eigum
skilið og látum ekki undan kröfuhörðum stöðlum nútíma samfélags sem brjóta
niður frekar en byggja upp. Árið 2023 gerum við þetta á okkar hraða og út frá
því sem við teljum mikilvægast og sem samræmist okkar gildismati og trú. Að við
lifum þannig í sannleika og heiðarleika gagnvart okkur sjálfum og náunganum.
Hvernig
væri að prófa að fella grímuna á nýju ári og raunverulega lifa?
Guð
gefi okkur öllum gleðilegt ár, 2023.
