Ég hef ferðast um Vietnam, Kambódíu og Laos og dáist af æðruleysi fólksins og gestrisni. Verðskulda ég það? Þessar þjóðir sem reynt hafa meiri hörmungar af hryðjuverkum vestrænna landa en hægt er að lýsa með orðum. Fjöldamorðin á saklausu fólki í My lai í Vietnam 16. mars 1968 eru greipt í vitund til vitnis um það. Að baki hryðjuverkum í Indókína stóð okkar heimshluti; ríki sem í tímans rás hafa beitt drottnunarvaldi víða um veröld og eru ekki ókunnug heilögu stríði.

Hvað hafa mörg börn látið lífið vegna hryðjuverkaárása vestrænna ríkja í Afghanistan, Írak, Sýrlandi, Líbýu og víðar? Gætu ástvinir barnanna átt harma að hefna, beitt hefndinni í viðbrögðum sínum og láti bitna á saklausu fólki mitt á meðal okkar, vestrænna þjóða? Hvað leyfist vestrænu ógnarvaldi að ganga langt í hryðjuverkum í fjarlægum löndum í nafni hefndar eða ásælni, án þess að bitni á okkar eigin lífsháttum, öryggi, frelsi og lífi? Er lífið dýrmætara á Íslandi en í Sýrlandi?

Í Suður Afríku sameinaðist svarti meirihlutinn um að láta hefndina ekki ráða för í uppgjörinu við hvíta minnihlutann eftir viðvarandi hryðjuverk og kúgun árum saman. Mótuð var vegferð sátta og friðar. Margir höfðu misst ástvini sína, liðið kvalir, þolað pyntingar og ofsóknir; og töldu sig eiga harma að hefna og fannst óyfirstíganlegt að umbera eða fyrirgefa kúgurum sínum. En framtíð þjóðar stóð og féll með því að sættir tækjust. Sú vegferð var farin, máttugt ákall um frið í samskiptum fólks og ríkja.

Í Vietnam sameinaðist heimfólk um vegferð sátta og friðar eftir að Frakkar höfðu verið hraktir frá nýlendu sinni, og Bandaríkin í kjölfarið reynt sína mestu niðurlægingu eftir hryðjuverkaárasir á örsnautt fólk árum saman. Þar hafði öllum tiltækum mannafla verið beitt með háþróuðum vopnum, og efnavopnin ekki undanskilin. Talið er a.m.k. hundrað þúsund börn hafi látið lífið í þeim hryðjuverkum. Með friði eftir að innrásarherinn var á braut sameinaðist heimafólkið um að horfa fram á veg og syrgja látna ástvini úr hamförunum með því að elska lífið, minnast og byggja upp.

Þess njótum við svo innilega og finnum á ferðum okkar um þessi lönd.

Enn berast stórveldin á banaspjótum um heimsbyggðina, þar sem saklaust fólk deyr eða særist, leggur á flótta frá heimkynnum sínum, líður þjáningar og kvöl, og skiptir þúsundum á hverjum einasta degi. En ekki við sem eigum frelsið og mannréttindin, auðinn og valdið. Hjá okkur gilda önnur lögmál. Lífið er heilagt og allt sem því tilheyrir og viljum verja það af mætti. Er þá allt leyfilegt, ef það bitnar á öðrum en okkur sjálfum? Er saklaust líf í Írak eða Sýrlandi þá léttvægt fundið, ef tilgangurinn helgar meðalið með hefndinni?

Hefndin getur verið dýrkeypt. Og leysir engar deilur og græðir ekki sár. Það hefur reynslan kennt. Sæmdin og hatrið, sem hefndin nærir, virðist þó geta orðið allri skynsemi máttugri.

En gæti það orðið að lyktum hin mesta ógn? Að hefndin reynist í einfeldni skálkaskjól?

Það er næsta auðvelt að sýnast vitur í vellystingum sínum fjarri átaksvæðum. Þess fremur opnast augu með kynnum af fólki á vettvangi sem reynt hafa sárin af hryðjuverkum. Og mikið má læra og þroskast af þeirri reynslu, þegar upplýkst æðruleysið, þar sem kærleikurinn hefur sigrað hatrið. Í því sambandi eru mér ofarlega í huga orð aldraðar konu, sem ég hitti í Vietnam. Hún missti eiginmann sinn og fimm börn í hryðjuverkum Bandaríkjanna í landi sínu:

„Ég ákvað að reyna að elska í stað þess að hata. Það var erfitt, en bjargaði lífi mínu og get því borið minningu fjölskyldu minnar vitni“.

Margir leiðtogar heimsins mættu gjarnan setjast á skólabekk í þeim lífsins skóla.