Um fátt ef þá nokkuð hefur verið meira rætt og skrifað að undanförnu en nýársræðu biskups Íslands, og viðtal í kjölfarið. Í báðum tilvikum var hjónabandið í brennidepli, pælingin um, hvort samkynhneigðir ættu að fá að vígjast undir þeim formerkjum eða ekki. Síðan þá hefur allt logað í illdeilum og Karl Sigurbjörnsson verið borinn þungum sökum.
Þetta er sennilega erfiðasta viðfangsefni sem íslenska kirkjan hefur staðið andspænis frá kristnitökunni, og óneitanlega koma orð Þorgeirs Ljósvetningagoða upp í hugann, um lögin og friðinn og nauðsyn þess að slíta ekki.
Réttindabarátta samkynhneigðra komst fyrst á verulegan skrið á 8. áratug 20. aldar, í kjölfar Stonewall-uppreisnarinnar í New York 27. júní 1969, þegar hommar og lesbíur veittu í fyrsta skipti mótspyrnu, í kjölfar þess að átti að handataka þau fyrir að vera til. En hún er nú í fullum gangi, mislangt þó á veg komin. Að mati ýmissa fræðimanna eru 2-5% manna samkynhneigð; á Íslandi hafa kannanir sýnt, að um 2% kvenna eru lesbíur og 3,6% karla hommar. Og einna best er ástandið hér á landi, hvað mannréttindi snertir, því almenningsálitið er í auknum mæli tekið að leggjast á sveif með þessum hópi, og jafnvel sjálfur löggjafinn, en mörg röddin úr kirkjunni hrópar enn í gegn þeim, berandi fyrir sig orð heilagrar ritningar. Og víst má sitthvað finna í Biblíunni um þetta, ekki er því að neita, og sumt æði hart. Í 3. Mósebók 18:22 segir t.d. og haft eftir Drottni: "Eigi skalt þú leggjast með karlmanni sem kona væri. Það er viðurstyggð." Og í Fyrra Korintubréfi, 6:9 telur Páll frá Tarsus upp kynvillinga og ýmsa aðra, sem ekki munu Guðsríkið erfa, að hann fullyrðir.
Í þessu liggur vandinn.
En maðurinn, sem hróp og köll voru gerð að í byrjun hins nýja árs, sagði þetta um áðurnefnda ritningarstaði og aðra áþekka, í hirðisbréfi sínu til íslensku kirkjunnar, sem út kom 2001, og nefndist Í birtu náðarinnar:
"Eru þau fyrirmæli ótvíræð og sígild? Hvað með hliðstæð boð sem varða stöðu kvenna og kynlíf í lögmáli Móse og hjá Páli? Hver er staða þeirra boða? Er samkynhneigð meiri synd en ýmislegt annað sem fordæmt er í lögmálinu og bréfum postulanna, en sem flestir eru nú sammála um að eru forboð bundin samtímamenningu þeirra?"
Og hann bætir við:
"Kristin kirkja verður að horfast í augu við þann sársauka og neyð sem sá ótti og fordómar valda þeim sem eru samkynhneigðir. Vinnum gegn því og öllum tilhneigingum okkar að forðast að sjá annað fólk sem systkin, bræður okkar og systur. Samkynhneigð manneskja er Guðs barn, skapað af Guði, endurleyst fyrir Jesú náð, eins og sérhvert mannsbarn á jörðu."
Þessi afstaða hans er nákvæmlega eins í dag, fimm árum síðar.
Þegar kemur að spurningunni um hjónabandið og kröfu lesbía og homma að verða skilgreind þar undir er bara allt annað upp á teningnum. Eða eins og biskup sagði 1. janúar 2006:
"Til þessa hefur hjónaband talist vera sáttmáli eins karls og einnar konu. Er það í samhljóm við grundvallarforsendu sem kristin trú og siður hefur byggt á frá öndverðu, og er sameiginleg öllum helstu trúarbrögðum heims. Enda í samhljómi við lífsins lög. Þessari forsendu getur íslenska ríkið breytt og komið til móts við margvíslegar þarfir, hvatir og hneigðir, og afnumið alla meinbugi. Ef það er framtíðin, já, ef það er framtíðin, þá er eitthvað nýtt orðið til, ný viðmið siðarins, án hliðstæðu í siðmenningunni. Hin aldagamla stofnun sem hjónabandið er er þá afnumin. Þjóðkirkjuprestar og forstöðumenn annarra trúfélaga hafa komið að hjónavígslum vegna þess að hér hefur ríkt samhljómur laga, trúar og siðar í þessum efnum. Ég treysti Alþingi Íslendinga og ríkisstjórn að fara hér með gát, og leyfa hjónabandinu að njóta vafans."
Ég hef alltaf álitið mig vera frjálslyndan guðfræðing og iðulega talað máli samkynhneigðra, og á persónulega vini í þeirra röðum. En í þessu efni er ég hikandi, og meira en það, enda finnst mér þetta ósanngjörn krafa af þeirra hálfu.
Það er alkunna, að Jesús Kristur breytti ýmsu af því sem í Gamla testamentinu eða öðrum bókum gyðingdóms hafði verið skrifað, bjó til nýjar áherslur. Og þegar ritningargreinar stangast á eru orð hans ávallt látin ráða á kostnað hinna. Um það er ekki deilt.
Einhverra hluta vegna mælti hann samt þetta fram athugasemdalaust, sem greint er frá í Matteusarguðspjalli 19:5-6:
"Hafið þér eigi lesið, að skaparinn gjörði þau frá upphafi karl og konu og sagði: "Fyrir því skal maður yfirgefa föður og móður og bindast konu sinni, og þau tvö skulu verða einn maður." Þannig eru þau ekki framar tvö, heldur einn maður."
Samsvarandi texta er að finna í 10. kafla Markúsarguðspjalls. Hvergi er þarna minnst á tvo einstaklinga af sama kyni. Þetta finnst mér einhver sterkustu rökin fyrir því, að aðra leið beri að fara. Að gera það ekki myndi skapa fleiri vandamál en það leysti, auk þess að vera menningarsögulegt hneyksli. Við skulum ekki gleyma, að hjónabandið er skipan jafn gömul mannkyninu. Stórar ákvarðanir á ekki að taka í skyndingu. Biskup er að reyna að leiða íslensku kirkjuna um þráðbratt einstigi, í von um að ná að bjarga henni frá lemstri og voða. Ég veit engan betur til þess fallinn og skynsamari. Gefum honum olnbogarými. Forsætisráðherra, sem einnig er lykilmaður í þessari glímu, er núna í sporum hins norðlenska, mjög svo vitra goða. Megi framsýni hans vera söm. Það er svo mikið í húfi.
