Ný gyðingaþjóð.
Síonisminn, eða þjóðernishyggja gyðinga, varð
til í lok 19. aldar og það var Austurríkismaðurinn Theodor Herzl sem mótaði
stefnuna á fyrsta þingi Síonista í Basel árið 1898 með bók sinni
“Gyðingaríkið”. Theodor Herzl var trúlaus gyðingur og skrifaði bókina á meðan
hann dvaldi í París sem fréttaritari fyrir Vínarblaðið “Neue Freie Presse”.
Hann hafði fylgst með Dreyfusréttarhöldunum svokölluðu árið 1894. Þar var
franskur ofursti af gyðingaættum dæmdur saklaus sem njósnari Þjóðverja, bara af
því að hann var gyðingur. Gyðingahatur var landlægt í Evrópu og hafði verið það
um aldar og það fór vaxandi á 19. öld og í byrjun þeirrar tuttugustu. Herzl
komst að þeirri niðurstöðu að eina leiðin burt úr ofsóknum og undan hatri væri
ef gyðingar stofnuðu eigin ríki og réðu sér sjálfir. Margir litu svo á að hann
væri ekki með öllu mjalla. Áhrifamenn í röðum gyðinga víða um Evrópu hrópuðu
líka niður hugmyndina. Ekki væri hægt að endurvekja ríki sem hefði horfið fyrir
1800 árum á tímum Rómverja!
En hugmynd Herzl náði smám saman eyrum gyðinga.
Alveg frá upphafi leit Herzl svo á að Palestína væri eina svæðið sem kæmi til
greina sem framtíðarríki gyðinga. Palestína, eins og allur Arabíuskaginn,
heyrði á þessum tíma undir veldi Tyrkjasoldáns sem stýrði frá Ístanbúl. Honum
datt ekki í hug að verða við óskum Herzl og félaga. Herzl velti því þess vegna
fyrir sér hvort mögulegt væri að koma ríkinu á fót í Argentínu eða Úrugvæ í
Suður –Ameríku. Þar buðu Englendingar honum landsvæði. En á Síonistaþinginu í
Basel varð niðurstaðan sú að ekkert landsvæði annað en Palestína kæmi til
greina fyrir ríki gyðinga.
Á þessum tíma bjuggu arabar í Palestínu og voru
þar fjölmennastir, en einnig nokkur hópur gyðinga. Í Jerúsalem voru gyðingar þó
fjölmennasti hópurinn á tímum Tyrkja – sem oft vill gleymast í dag. Arabar litu
svo á að þeir væru hluti af hinni stóru arabísku menningarheild innan
ottómanska/tyrkneska ríkisins. Þeir höfðu enga þörf fyrir að skilgreina sig
sérstaklega sem Palestínumenn. Hugtakið “Palestína” var fyrst notað í nútímalegri
merkingu árið 1911 í tímaritinu Al –Filastin, sem kristnir arabar gáfu út í
Jaffa. Um þetta leiti var arabísk þjóðerinshyggja að kvikna sem andsvar við
Síonismanum.
Ottómanar studdu Þjóðverja í Fyrri
heimsstyrjöldinni og í lok hennar hrundi ríki þeirra, sem var í raun arftaki
gamla Aust-Rómverska ríkisins, og hafði staðið frá árinu 1453 þegar Tyrkir tóku
Konstantínópel. Bretar tóku Palestínu árið 1917 með hjálp arabískra hersveita.
Sama ár samþykkti breska stjórnin yfirlýsingu sem kennd var við utanríksiráðherra
Breta Arthur Balfour. Þar tóku Bretar undir sjónarmið Síonista um “þjóðlegt
heimili gyðinga” eins og það kallaðist.
Í lok stríðsins flutti sífellt fleiri gyðingar til Palestínu. Þjóðaráðið studdi
hugmyndina um ríki gyðinga. Bretar fengu umboð til að stýra Palestínu og
hugmyndin um að koma á fót “þjóðarheimili gyðinga” var hluti af umboðinu.
Ætlunin var sú að umboðssvæði Breta yfir
Palestínu myndi smátt og smátt þróast yfir í að verða tvö sjálfstæð ríki araba
og gyðinga. Án þess að það kæmi niður á réttindum araba. Arabar mótmæltu
kröftulega. Deilur blossuðu upp og átök. Illvirki voru framin á báða bóga og
Bretar lentu oft mitt á milli. Bretar studdu Síonista allt fram að Síðari
heimsstyrjöld. En skömmu áður en styrjöldin braust út breyttu Bretar um
áherslu. Árið 1939 talaði breska herstjórnin um eitt ríki araba og gyðinga þar
sem arabar yrðu í meirihluta. Ástæðan var auðvitað sú að Bretar vildu ekki hafa
araba sem óvini ef til stríðs við Þjóðverja kæmi. Til að ganga enn frekar til
móts við araba bönnuðu Bretar innfluttning gyðinga til palestínu umfram 15000
manns á ári síðustu fimm árin allt fram að upphafi stríðins. Eftir það var
öllum gyðingum bannað að flytja til Palestínu. Og það á meðan þjóðarmorð
Þjóðverja á gyðingum stóð sem hæst! Þá lokuðu Bretar þeirri flóttaleið undan
böðlum Þjóðverja. Skömm þeirra er því mikil. Rétt eins og íslenskra
stjórnvalda, sem neituðu gyðingum um að koma til Íslands og sendu þá þannig
beint inn í gasklefa Þjóðverja.
