Tímamótaflutningur

Sr. Kristján Björnsson, vígslubiskup í Skálholti, blaðar í fornri bók - mynd: hsh

Í sumar verða þau tímamót í Skálholti að bóksafn staðarins verður flutt ofan úr turni og í Gestastofu sem svo er kölluð en hún hýsti áður rektor Skálholtsskóla.

Safnið var flutt í turn Skálholtsdómkirkju árið 1965 eða fyrir hálfri öld og sex árum betur.

Vinna hefur staðið yfir í kjallara Gestastofunnar og henni verður senn lokið. Þar verður bókasafninu komið fyrir með tryggilegum hætti. Einnig verður þar Prentsögusafn Íslands. Alls bókaöryggis verður gætt og einnig verður aðstaða fyrir gesti sem skoða vilja einstaka bækur sérstaklega.

Kirkjan.is fór með sr. Kristjáni Björnssyni, vígslubiskupi í Skálholti, upp í turn kirkjunnar til að skoða umrætt bókasafn.

Það var svalt uppi í turninum og gott loft. Rakamælar voru víða í bókahillum og allt var eins og það átti að vera. Ótrúlegt en satt að þarna hefur þetta dýrmæta bókasafn verið frá því að það kom í Skálholt 1965. Bráðabirgðageymslan dugði ögn lengur en ráð var fyrir gert og allt er í stakasta lagi.

Morgunblaðið 15. apríl 1965

Morgunblaðið 10. febrúar 1965

Sr. Kristján segir að í safninu megi finna prent frá gömlum prentstöðum á Íslandi eins og Skálholti, Hólum, Hrappsey, Beitistöðum, Leirá, Núpafelli og Viðey.

Dýrmætustu bækurnar eru prentverk frá því fyrir 1800. Þar má finna til dæmis Guðbrandsbiblíu, Þorláksbiblíu og Steinsbiblíu. Einnig Íslendingabók og Kristni sögu - hvort tveggja prentað í Skálholti 1688. Þá 1. útgáfu Landnámu, prentuð í Skálholti 1688. Í safninu eru hátt í fimm þúsund titlar. 

Úr skrá yfir bækur úr safni sýslumannsins, Þorsteins Þorsteinssonar, R. 1962, prentað sem handrit, bls. 234

Ekki skal farið í launkofa með að flestir titlanna í umræddu bókasafni eru til í öðrum söfnun hér á landi. En fágætin eru nokkur svo ekki sé meira sagt og fyrir vikið er þetta safn dýrmætara en mörg önnur. „Guðbrandsbiblía, árituð af Guðbrandi sjálfum og sá er þess heiðurs naut var ráðsmaður biskups, Þorkell nokkur Gamlason,“ segir sr. Kristján. „Nú, svo er hér frumútgáfa af Andlegir sálmar og kvæði Hallgríms Péturssonar frá 1755.“

Á sínum tíma voru ekki allir á einu máli um að safn þetta ætti heima í Skálholti. Enda þótt safnið hafi sætt þeim örlögum að vera í geymslu í rúma hálfa öld þá er ekki vitað hvað hefði orðið um það ef það hefði farið annað. En þarna er það. Eign kirkjunnar. Vel varðveitt og menningarfjársjóður.

Þegar safnið var keypt til Skálholts voru strax uppi hugmyndir um að reisa bókhlöðu. Upp úr aldamótunum 2000 var ákveðið að reisa tveggja hæða hús í Skálholti, 950 fermetra, sem hýsa átti sýningar- og ráðstefnusal og bókhlöðu. Þetta verkefni komst á hönnunarstig – en ekki lengra. Hrunið margfræga batt endi á það. 

En tímamótin miklu verða þegar safnið flyst úr turni og yfir í Gestastofuna. Þá munu margar hendur vinna létt verk því fyrirhugað er að handlanga bækurnar í kössum ofan úr turni og í Gestastofuna.

Það verður söguleg stund.

Sá sumardagur verður einkar bjartur í sögu Skálholts og mun lengi verða í minnum hafður.

Síðar verður almenningi gefin kostur á að virða fyrir sér einstaka dýrgripi safnsins.

hsh

Dr. Sigurbjörn Einarsson, Kirkjuritið, 5. -6. tbl. 1965, Ávarp og yfirlitsskýrsla á prestastefnunni 1965, bls. 261

Hluti af gersemum safnsins

Vígslubiskupinn er léttur í lund - þarna sér í stálskápana þar sem hinar dýrmætu bækur eru geymdar

Kristni saga (Christendoms saga), prentuð í Skálholti 1688

Landnáma (Sagan Landnáma um fyrstu bygging Islands af Norðmönnum), prentuð í Skálholti 1688, 1. útgáfa 

Íslendingabók Ara fróða (Schedae Ara prests froda), prentuð í Skálholti 1688

Morgunblaðið 30. janúar 1981