Aðalsteinn Ásberg yrkir:
Var ég þessi hrímþurs
Næstum ófær um að tjá
Tilfinningar mínar?
Sagði ég aldrei neitt
Sem hefði verið hægt
Að færa mér til tekna
Taka með í reikninginn?
Voru augu mín blind
Eyrun full af vaxi
Faðmlagið stirnað
Og tungan treg?
Ég er sá sem spyr
En þú getur vonandi
Fundið réttu svörin.
Ég á það til að detta í að horfa á Tiktok
myndbönd. Okei ég viðurkenni að ég dett ekki aðeins í það stundum ef ég má orða
það þannig, ég get alveg legið eins og flatfiskur í allt of langan tíma og
horft, enda auðvelt að dragast inn í þennan heim stuttra myndskeiða sem miðla
ýmsu, sumu misgáfulegu en það kemur fyrir að ég sjái myndband sem hreyfir við
mér.
Eitt slíkt sá ég um daginn sem vakti mig til
umhugsunar en textinn var einhvern veginn svona í lauslegri þýðingu:
“Er það bara ég, eða finnst fleirum eitthvað á
röngunni við þetta ár. Allt er einhvern veginn leiðinlegt, veðrið er skrýtið,
sumarið er ekki eins og það ætti að vera. Heimurinn er ekki skemmtilegur
lengur. Það að brjóta reglur er orðin skemmtun. Fólk er dónalegt og sjálfselskt.
Fólk missir vinatengsl. Sambönd liðast í sundur. Það eru engar tilfinningar lengur.
Árið 2021 var undarlegt en árið 2022 er einfaldlega fullt af sorg.
Við erum öll að þroskast en við höfum gleymt því
hvernig á að bregðast við.”
Ég veit ekki af hverju þetta hreyfði svona við
mér, kannski vegna þess að mér finnst sjálfri þetta ár vera einhvern veginn
tilfinningalega flatt, hugsanlega einhver persónuleg melankólía.
En svo erum við nýstigin út úr kófi eingöngu til
að horfa á stríð milli landa hefjast í nálægð við okkur. Hitamet í Evrópu eru
slegin daglega og fólk að deyja vegna hitans.
Fólk á flótta hefur sjaldan verið jafn margt.
Einhvern veginn voru væntingar til þessa tíma
svo miklar, tíminn þegar allt átti að verða frjálst á ný, engar takmarkanir en
samt er einhvern veginn enginn að njóta almennilega því heimsmyndin okkar er
einhvern veginn ekki í takt við það sem við sáum fyrir okkur eftir tíma persónulegra
sóttvarna og viðeigandi fjarlægðar við hvert annað.
Heimurinn okkar er einhvern veginn að harðna. Almenn
mannréttindi hafa sjaldnast verið í eins mikilli hættu.
Í Bandaríkjunum þykir það rétt að taka rétt
kvenna til þess að hafa vald yfir eigin líkama burt með einu pennastriki sem
ógnar lífi þeirra og heilsu til muna.
Hér á landi er kallar þingmaður sérstaklega eftir
skilgreiningunni á orðinu kona frá forsætisráðuneytinu. Ekki þykir sama þörf á
að ítarlegri skilgreiningu á karlmönnum. Og við spyrjum okkur hvers vegna þörfin
sé sú?
Aðrir þjóðfélagshópar sem hafa á síðastliðnum
árum unnið þrekvirki í að fá jafnan rétt að lögum til að elska og ganga í
hjónaband með þeim aðila sem þau vilja eru á ný kominn í hættu, að missa þennan
sjálfsagða rétt sinn víða um heim.
Gelt er að samkynja pari.
Allt er einhvern veginn orðið leyfilegt og enginn axlar tilfinninglega ábyrgð heldur ríkir vaxandi þjóðernishyggja, bókstafleg trúarhyggja, ótti og fordómar blómstra sem aldrei fyrr.
Getur verið að eftir tveggja ára félagslega einangrun,
samskipta- og tengslamissi að við höfum gleymt öllu því sem áunnist hefur.
Við höfum einhvern veginn setið heima, uppi með
okkur sjálf, eigin fordóma, ótta og vanlíðan án þess að geta átt heilbrigt
samtal og speglun á það sem við upplifum og finnum.
Getur verið að persónuleg vanlíðan sé í raun
meiri en við gerum okkur grein fyrir og grasseri og lifi góðu lífi undir yfirborðinu.
Við sjáum það bara hér á landi að líkamsárásir
og skotvopnaárásir eru farnar að vekja óhug innan kerfisins og samtal á sér stað
hvernig bregðist eigi við þeim vanda.
Geðheilbrigðiskerfið er á ystu nöf og nær ekki
að tækla þann vanda sem við þurfum að horfast áþreifanlega í augu við.
Úti í samfélaginu er nefnilega fólk í mikilli
vanlíðan, fær ekki hjálp og í því ástandi verður allt samfélagið óöruggt.
Ef við hugsum út í það að þá er það ekki
skrýtið þegar við erum öll búin að vera félagslega einangruð á svo víðtækan
hátt í rúmlega tvö ár, þar sem okkur var fyrirlagt að forðast annað fólk,
snerta það ekki og þannig varð hvert heimili vagga óttans gagnvart náunganum,
þar sem múrar voru reistir til að vernda okkur fyrir ósýnilegum óvin.
Núna er versti óvinurinn hugsanlega við sjálf því
við þurfum að læra að lifa upp á nýtt, brjóta niður múrana og iðka gagnvirkt
samtal, þora að sýna tilfinningar og finna snertingu á ný.
En það er ekki auðvelt verkefni þegar hjálpin og opið samtal er ekki lengur til staðar og eins markvisst og við þurfum öll raunverulega á að halda.
"Voru augu mín blind
Eyrun full af vaxi
Faðmlagið stirnað
Og tungan treg?"
Höfum við blindast og hætt að hlusta. Er faðmlagið
okkar ekki eins innilegt og það var og er tjáning tilfinninga runnin út á tíma.
Ræðum við þessi mál með mælieiningunni fyrir og
eftir Covid. Er það ásættanleg niðurstaða að líf eftir stríð við ósýnilegan
óvin í tvö ár, sé mótað af tilfinningarlegri flatneskju og ótta við það sem við
þekkjum ekki og látum holdgerast í náunganum þar sem fordómar og valdsýki blómstra
sem aldrei fyrr.
Jesús segir í Guðspjalli dagsins: Legg þú út á
djúpið og leggið net ykkar til fiskjar.
Legg þú út á djúpið?
Er það eitthvað sem við erum raunverulega tilbúin
til að gera þótt það skapi óvissu og ótta. Að leggja á djúpið merkir að við
tökum þá áhættu að vera á ákveðinn hátt varnarlaus gagnvart öllu því sem við
óttumst.
Það merkir að við þorum að vera við sjálf og dvelja
í eigin sannleika en ekki í tilbúnum sýndarveruleika samfélagslegra staðla og
brenglaðrar þjóðfélagsumræðu sem eru full af neikvæðum fréttum um lífið og
náunga okkar.
Það merkir að við þorum að taka ákvarðanir
fyrir okkur sjálf, vera sjálfsgagnrýnin sem samt alltaf meðvituð um okkar eigin
virði og tilvistarrétt.
Það merkir að um leið og við þekkjum okkar eigin virði og tilvistarrétt, þá áttum við okkur á og samþykkjum að allar aðrar manneskjur eiga sama rétt að vera til og lifa því lífi sem skapar sem mesta hamingju fyrir hvern og einn.
Það merkir að við tökum þá ákvörðun að horfa á
náungann með augum Guðs og þegar við gerum það, þá blasir ekki við tilfinningaleg
flatneskja og sálræn eyðimörk heldur endalaus og skilyrðislaus kærleikur sem
hreyfir við okkur öllum og skapar líf, innileg faðmlög og samtöl sem sem eiga
sér stað í rými jafnræðis og frelsis.
Við hættum að taka ákvarðanir sem skerða lífsgæði
annarra og ógna heilsu þeirra.
Við viðurkennum að hver ein og einasta manneskja
á rétt á að taka ákvarðanir sem snerta hennar eigin líkama og líf án þess að tilvísanir
í trúarkreddur og öfgar komi nokkurn tímann þar nálægt.
Legg þú út á djúpið segir Jesús.
Ert þú tilbúin
til þess? Að horfast í augu við þinn eigin mannlega breyskleika og fordóma og
reyna að gera betur í stað þess að varpa þínum lífskoðunum og fordómum á alla
aðra sem inn í líf þitt koma eða eru þér alveg óviðkomandi af því að þú hefur
ekki enn náð að brjóta niður múrana sem láta þér líða vel og veita þér öryggi
og stundarfrið í sálinni.
Leggir þú á djúpið þá margfaldast nefnilega það
góða í þínu lífi, uppskeran eru gæði í þínu eigin lífi og um leið annarra og
heimurinn verður ögn betri í hvert sinn sem við horfumst í augu við óttann og játum
að það er svo margt sem við getum ekki stýrt eða fáum ekki breytt.
Í þeirri stöðu er svo mikil hvíld, áreitið
minnkar og sálin þín finnur frið.
Góður Guð gefi að við höfum öll þann innri styrk
og kjark til að leggja í þetta ferðalag og fylla þannig net okkar af gæðum, kæreika,
innilegum tilfinningum og virðingu fyrir öllu sem lifir.
Voru augu mín blind
Eyrun full af vaxi
Faðmlagið stirnað
Og tungan treg?
Ég er sá sem spyr
En þú getur vonandi
Fundið réttu svörin.
Amen.
